باز هم پای سیاسیون در میان است/ انتقال بین حوضه‌ای؛ انتقال آب یا تنش؟

رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط زیست و آب اتاق بازرگانی گفت: ما نمی‌توانیم استان به استان راه‌حل ارائه دهیم، باید روی اقلیم متمرکز شویم و الگوی توسعه تعریف کنیم. مشکل کم‌آبی را استانی نبینیم.

فرشید شکرخدایی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره انتقال آب بین حوضه‌ای و پیامدهای آن اظهار داشت: آنچه اکنون در حوضه‌های آبریز کشور انجام می‌شود مدیریت استانی است نه حوضه‌ای. در گذشته با تصمیمی اشتباه مدیریت حوضه‌های آبریز جای خود را به مدیریت استانی داد و ما دچار چالش شدیم. مثل اختلاف‌نظرهایی که بین استان‌ها از جمله اصفهان و چهارمحال وبختیاری و یا چهارمحال و خوزستان رخ داد. قبل از آن در کل حوضه‌ها جمع‌آوری، تجمیع، جاری شدن و تقسیم آب در پایین‌دست و بالادست یکپارچه مدیریت می‌شد، اما حوضه‌های آبریز بعد از مدیریت استانی دچار چالش سنگین شدند. مثلا در چهارمحال تصور این شد که آب متعلق به همین استان است و دیگران حق استفاده ندارند و این امر باعث شد حقابه گاوخونی داده نشود، این تالاب خشک شد و در بسیاری دیگر از حوضه‌ها نیز همین اتفاق افتاده است.

وی با تاکید بر اینکه مدیریت حوضه‌های آبریز باید یکپارچه انجام شود و نه استانی، افزود: همان سیستم قدیمی مدیریت آب باید اعمال شود، اکنون حدود ۹۵ درصد آب در حوزه کشاورزی مصرف می‌شود. اگر کشت غرقابی را منتفی و روش‌های جدید کشاورزی را استارت بزنیم، حتما می‌توانیم حوضه‌های آبریز را مدیریت کنیم.

رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط زیست و آب اتاق بازرگانی با بیان اینکه امروز انتقال حوضه به حوضه در دنیا منسوخ شده، تصریح کرد: باید به اقلیم توجه کرد. ما در اقلیم خشکی مثل یزد، کشاورزی و یا کاشی و سرامیک را توسعه دادیم، وسط کویر کارخانه فولاد احداث کردیم، همه اینها با آمایش سرزمین و توسعه بر مبنای اقلیم در تضاد بوده و تنش‌های توسعه پایدار ایجاد می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: باید بتوانیم با توجه به اقلیم هر منطقه شامل آب و هوا، آب و ارتفاع از سطح دریا آمایش سرزمین را طراحی کنیم، این تصمیمات غیرحرفه‌ای که هر استانی، پتروشیمی و کارخانه فولاد داشته باشد و یا در تمام کشور شهرک صنعتی داشته باشیم، اوضاع آب را به اینجا کشانده است. اشتباه از آنجا آغاز شد که نمایندگان مجلس به جای اینکه ملی فکر کنند فقط به حوزه انتخابیه خودشان فکر کردند.

شکرخدایی یادآور شد: انتقال آب از یک استان به یک استان دیگر فقط تنش را منتقل می‌کند، در واقع آمایش سرزمین بر اساس اقلیم هر منطقه است. ممکن است در یک استان هر چهار اقلیم، کوهستانی، کویری، نیمه کویری و جلگه‌ای داشته باشیم، اگر در استان اقلیم متفاوت داریم توسعه و آمایش هم باید متفاوت باشد. مثلا در استان البرز ۷ اقلیم مختلف داریم بنابراین طرح توسعه استان باید با توجه به این باشد که چگونه بخش دشت و یا کوهستان را توسعه دهیم، نمی‌توان گفت طرح توسعه استان البرز. هر استانی باید با توجه به اقلیم متنوعی که دارد، توسعه یابد. مثلا در اردبیل به خاطر ارتفاع و در کویر به‌خاطر تابش زیاد توسعه انرژی‌های خورشیدی توصیه می‌شود.

وی با بیان اینکه باید بر مبنای آمایش سرزمین و اقلیم موضوع آب را حل کنیم، تاکید کرد: با تعریف پروژه‌های کم‌آب‌بر باید الگوی کشت تغییر کند، هنوز در مناطقی از اصفهان که دچار تنش شدید آبی است برنج و یا هندوانه کشت می‌کنیم. در بحث آمایش سرزمین یک موضوع آمایش کشاورزی است، باید بدانیم در کدام نقطه کشور چه محصولی کشت شود، البته روی این موضوعات مطالعات لازم انجام شده اما در عملیات دچار چالش هستیم.

رئیس کمیسیون توسعه پایدار، محیط زیست و آب اتاق بازرگانی گفت: بهترین راهکار توجه به اکوسیستم و اقلیم هر منطقه است، ما نمی‌توانیم استان به استان راه‌حل ارائه دهیم. باید روی اقلیم متمرکز شویم و الگوی توسعه تعریف کنیم. مشکل کم‌آبی را استانی نبینیم، باید مطالعات خود را بر اساس اقلیم‌های متفاوت انجام دهیم و راهکار ارائه دهیم و با توجه به آن توسعه را پیش ببریم، در آمایش کشاورزی میزان آب در دسترس و سفره‌های آب زیرزمینی را مورد نظر قرار دهیم.

وی توضیح داد: اکنون همه استان‌ها بدنبال توسعه صنعت و کشاورزی هستند، هیچ استانی به گردشگری توجه نمی‌کند، همه می‌خواهند کارخانه، پتروشیمی، فولاد و معدن داشته باشند. این یک چالش است و توسعه پایدار اتفاق نمی‌افتد و باعث می‌شود در طول زمان الگوی مصرف، تولید و خانوار تغییر کند، مثلا اگر در بوشهر پتروشیمی را توسعه می‌دهیم الگوی رفتاری افرادی هم که در فاصله ۲۰ کیلومتر پتروشیمی‌ها هستند تغییر می‌کند، زیرا اتومبیل‌های در رفت‌وآمد، سبک منازل و جاده‌ها تغییر می‌کند که در نهایت ایجاد تنش می‌کند. چون نیروهای کارگری و مهندسی بومی نیستند، در طول زمان اکوسیستم منطقه که برمبنای ماهیگیری بوده تغییر می‌کند و از پتروشیمی هم آب را آلوده و هم آبزیان را نابود می‌کند، عملا زیست چندین هزاره بر مبنای صنعت تغییر می‌کند.

شکرخدایی ادامه داد: در بحث توسعه صنعت باید به توسعه پایدار توجه کنیم یعنی نه فقط بر اساس ایجاد ارزش برای یک کسب و کار خاص بلکه توسعه همه‌جانبه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی منطقه را در نظر بگیریم. آمایش سرزمین باید به عنوان موضوع بنیادین توسعه کشور مورد توجه قرار گیرد که البته اکنون متاسفانه فراموش شده و دچار هرج و مرج در توسعه کشاورزی، صنعت و خدمات هستیم، هنوز نمی‌دانیم خودروسازی و فولاد در کدام منطقه مستقر شوند، فلزات باید در کنار دریا باشند، اما وسط کشور صنعت توسعه را می‌دهیم و با هزینه فراوان از خلیج‌فارس آب را شیرین و منتقل می‌کنیم تا کارخانه گندله و یا کاشی راه‌اندازی کنیم. این مسیرها غلط است.

وی گفت: برای آب شرب می‌توان تمدن را از طریق لوله‌کشی و پمپاژ نگه داریم اما بهترین راه، برای توسعه روشی است که طبیعت در اختیار ما قرار داده، در منطقه‌ای که بارش و آب بیشتر ی دارد، توسعه بر مبنای آب باشد و جایی که آب نیست به اشکال دیگر توسعه پیدا کند. فراموش نکنیم که آب در دنیای جدید جایی که آب هست انرژی هم تولید می‌شود یعنی با ساماندهی تولید انرژی در سواحل کشور می‌توانیم آب هم شیرین کنیم بنابراین حل بخشی از مشکل آب به حل مشکل انرژی پاک و توسعه پایدار برمی‌گردد و در طول زمان می‌تواند منجر به فناوری‌های جمع‌آوری و پالایش و حل مشکل کم آبی در کشور باشند، باید توسعه فناوری و بخصوص تمرکز دانش‌بنیان‌ها بر موضوع آب برای یافتن یک راه‌حل پایدار باشد.