چرا اروپایی‌ها ٢,٥ برابر ایرانی‌ها مفیدتر کار می‌کنند؟

به گزارش روزنامه شهروند ، اروپایی‌ها ٢,٥ برابر ایرانی‌ها کار مفید انجام‌می‌دهند. گزارش سازمان جهانی کار حاکی از آن است که کارمندان اتحادیه اروپا به‌طور میانگین ٢٨ ساعت در هفته کار مفید انجام می‌دهند. درحالی‌که ساعت کار مفید کارمندان ایرانی تنها ١١ ساعت در هفته است. کارمندان ایرانی معتقدند نداشتن دستمزد کافی و شرایط نامساعد محیط کار از مهم‌ترین دلایل آنها برای بهره‌وری پایین است و کارفرمایان اعتقاد دارند کارمندان ایرانی مهارت کافی ندارند یا در جایگاه درست خود قرار نگرفته‌اند و به همین دلیل بهره‌وری آنها پایین است. اما در کشورهای اروپایی و برندهای بزرگ شرایط استخدام افراد تغییرات اساسی داشته است. آنها نه‌تنها به مهارت و شایسته‌سالاری برای تصدی جایگاه‌های شغلی‌شان اهمیت ویژه می‌دهند که برای به دست آوردن بیشترین بازدهی کاری بین کارمندان‌شان، معیارهای سنتی استخدام و به‌کارگیری را کنار گذاشته‌اند و با قوانین منعطف‌تری کار می‌کنند.

نیروی کار و سرمایه؛ دو ستون پیشرفت کشورها

پژوهشگران اقتصادی عموما به دو عامل نیروی کار و سرمایه به‌عنوان مهم‌ترین وجه پیشرفت کشورها توجه می‌کنند. طبق تعریفی که در قرن بیستم برای تولید ارایه می‌شد، سرمایه مهم‌ترین عامل تولید محسوب می‌شد و در تعریف نیروی کار، تنها به میزان ساعت کار کارگران توجه می‌شد. بدیهی است با توجه به اینکه در ابتدای قرن بیستم کشورها در دو دسته کشاورزی و صنعتی طبقه‌بندی می‌شدند، تعاریف از نیروی کار مشخصا بر توان فیزیکی کارگران معطوف بود.  با سرعت گرفتن روند پیشرفت تکنولوژی در سه دهه پایانی قرن بیستم، مسأله کیفیت نرم‌افزاری نیروی انسانی در محافل دانشگاهی برای نخستین بار مطرح شد. توجه به نیروی انسانی کیفی به این علت بود که در تحقیقات محققان اقتصاد توسعه مشخص شد باوجود اینکه کشورهایی مانند ژاپن و سوییس سرمایه کمتری نسبت به برخی از کشورهای اروپایی دراختیار داشتند، موفق شدند رشد بیشتری را در میانه قرن بیستم تجربه‌کنند. محققان این رشد را ناشی از انباشت دانش و توانایی‌های فنی در بین نیروی کار می‌دانستند، بنابراین توجه فعالان اقتصادی برای نخستین بار به مسأله سرمایه انسانی جلب شد. سرمایه انسانی به این معنی است که کارآفرینان رویکرد جدیدی را در مواجهه با نیروی کار اتخاذ و به وجوهی مانند نوآوری، خلاقیت و توانایی‌های نرم‌افزاری کارگر توجه کنند. این تغییر رویکرد باعث شد شرکت‌های بزرگ و موفق در استخدام نیروی کار روش‌های سنتی را کنار بگذارند و به شیوه‌های متفاوتی برای انتخاب کارمندان خود توجه کنند. این تغییرها شامل منعطف‌کردن ساعات کار، توجه به روحیات نیروی کار و توجه نداشتن به سابقه کار و سن می‌شود. تغییرات در مواجهه با نیروی کار در انتهای دهه ١٩٩٠ میلادی آغاز شد و شرکت‌های بزرگی که در حوزه فناوری اطلاعات فعال هستند، مانند مایکروسافت و اپل در تغییر پارادایم در استخدام نیروی کار پیشرو بودند. آنها تلاش کردند خلاق‌ترین  و کارآمدترین نیروها را استخدام کنند و البته برای محیط کار آنها انعطاف ویژه قایل شدند.

سابقه کار برای ما مهم نیست

غول‌های تکنولوژی مانند گوگل و مایکروسافت فرم‌های استخدام‌شان را با کمک روانشناسان طراحی می‌کنند. این شرکت‌ها در سه دهه اخیر تلاش کردند کارمندانی را استخدام‌کنند که می‌توانند با مسائل جدید خلاقانه مواجه شوند و مشکلات جدید را حل کنند، بنابراین در این رویکرد آنها به جای توجه به سابقه کار تلاش کردند  با کمک گرفتن از متخصصان روانشناسی پرسش‌نامه‌هایی طراحی کنند که می‌تواند افراد خلاق و باهوش را شناسایی کند.

هر ساعتی دوست دارید سرکار بیایید

توجه به رویکردهای انسان‌شناسانه در مدیریت منابع انسانی در سال‌های اخیر باعث شده دیگر نظم کارمندان برای حضور در محل کار مهم‌ترین مسأله برای مدیران شرکت‌ها نباشد و نظم در انجام وظایف محوله به مسأله اصلی مدیران شرکت‌های بزرگ بدل‌شود، بنابراین کارمندان می‌توانند در مرحله استخدام تقاضاکنند برخی از وظایف خود را از منزل انجام دهند. همچنین کارمندانی که برای کار کردن در ساعات عصر و شب راحت‌تر هستند، می‌توانند این زمان را برای کار، جایگزین شیوه سنتی کار در ساعات روزانه کنند.

لباس فرم از مد افتاده است

لباس فرم در محیط‌های کاری کشورهای پیشرفته از مد افتاده است. در برندهای بزرگ جهان کارمندان می‌توانند با هر لباسی که راحت‌تر هستند، سرکار بیایند. به‌عنوان مثال در سال‌های اخیر شرکت‌های بزرگ ژاپنی در اقدامی هماهنگ به کارمندان خود توصیه کردند لباس راحت را جایگزین کت و شلوار کنند تا احساس بهتری نسبت به محل کار خود داشته باشند. این تغییرات ساده باعث شد این شرکت‌ها با همان حجم سرمایه و تعداد کمتر نیروی کار موفق شوند سودآوری بیشتری داشته باشند. بدیهی است افزایش بهروه‌وری علت این سودآوری بیشتر است. این بهره‌وری بیشتر ناشی از افزایش رضایت شغلی، حس آزادی و امنیت شغلی در بین کارمندان این شرکت‌هاست.

سیاست‌های اقتصادی ایران ضد تولید و اشتغال است

در ایران براساس گزارش وزارت کار چیزی حدود ٦٠‌درصد دانش‌آموختگان دانشگاهی بیکار هستند. گرچه کارفرمایان معتقدند بیکاری دانش‌آموختگان دانشگاهی به دلیل نبود مهارت کافی است و اینکه آموزه‌های دانشگاهی به درد بازار کار نمی‌خورد. اما فرشید شکرخدایی، نایب رئیس انجمن مدیریت کیفیت ایران ؛ می‌گوید در ایران سیاست‌های کلان اقتصادی ضدتولید و رشد مشاغل است، به همین دلیل مشاغل بی‌ثبات هستند و بازار کار ایران در مقایسه با خروجی دانشگاه‌ها رشد نکرده است.

شکرخدایی تأکید می‌کند که ماهیت کار در فضای اقتصادی فعلی پیوسته درحال تغییر است و کار از آنچه در گذشته به‌عنوان یک عمل فیزیکی تعریف می‌شد، به یک عمل فکری تغییر ماهیت پیدا کرده است. او معتقد است در فضای اقتصادی کنونی دو عنصر کلیدی میزان ساعت کار و مکان فیزیکی کار که در قانون کار بر آنها تأکید می‌شود، اهمیت گذشته را ندارد. او فعالیت‌هایی همچون برندسازی و تولید محتوا را به‌عنوان مشاغلی عنوان می‌کند که نمی‌توان آنها را براساس تعاریف قبلی از کار تحلیل کرد. از سوی دیگر شکرخدایی اعتقاد دارد با توجه به اینکه عمر شرکت‌های اقتصادی در دهه‌های اخیر کوتاه‌تر شده است، کارفرمایان دیگر تمایل ندارند با نیروی کار قراردادهای بلندمدت بیست یا سی ساله داشته باشند. نکته دیگری که شکرخدایی بر آن تأکید دارد آن است که افراد جویای کار و بیکار که سال‌های جوانی خود را سپری می‌کنند، بخش قابل توجهی از بازار کار کشور را تشکیل می‌دهند و قانون فعلی کار نمی‌تواند از حقوق این بخش از جامعه پشتیبانی کند.  از سوی دیگر تغییر نکردن شیوه استخدام باعث شده نیروی کار در ایران نتواند کارایی لازم را داشته باشد، درحالی‌که برآوردها نشان می‌دهد از ٤٤ ساعت کار قانونی در هفته در کشورهای اتحادیه اروپا، کارمندان به‌طور متوسط ٢٨ ساعت کار مفید انجام می‌دهند. میانگین ساعت کار مفید در ایران تنها اندکی بیش از ١١ ساعت کار در هفته است. وضع ساعت کار مفید در بخش دولتی ایران از این میزان نیز کمتر است. به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس میزان کار مفید در ایران کمتر از ١٠ ساعت در هفته برآورد شده است. با بررسی وضع بهره‌وری نیروی کار در کشورهای منطقه مشخص می‌شود که از نظر میزان بهره‌وری، کشور ما در منطقه خاورمیانه هم رتبه خوبی ندارد. طبق گزارش‌های موجود از سازمان جهانی کار میانگین ساعت کار مفید در افغانستان ١٨ساعت در هفته و در عربستان ١٤ساعت در هفته برآورد شده است.با توجه به آنچه عنوان شد کشور ما از نظر قانون کار و بهره‌وری نیروی کار در وضع مناسبی قرار ندارد، بنابرین برای استفاده از نیروی کار جوان در کشور نیاز است با استفاده از تجارب کشورهای پیشرفته، قوانین و فضای کار متناسب با ظرفیت فوق‌العاده نیروی کار جوان و خلاق کشور تدوین شود. در صورتی که این تغییرات در فضای کار کشور ایجاد نشود، کشور ممکن است در آینده با مشکلات جدی در بازار کار مانند خروج نخبگان از بازار کار و مهاجرت این افراد به دیگر کشورها مواجه شود که این مسأله به نوبه خود باعث تهدید سرمایه انسانی کشور می‌شود. از دست دادن سرمایه کشور می‌تواند توسعه کشور را سال‌ها و حتی دهه‌ها با اختلال مواجه کند، بنابراین لازم است با تشکیل کارگروه‌های تخصصی در نهادهای قانون‌گذاری یک قانون کار جدید  متناسب با فضای اقتصادی پساصنعتی تدوین شود تا از این روند جلوگیری شود.